De tijd is rijp: Investeren in educatie en samenwerking voor digitale weerbaarheid

Het recente rapport “Het Rijk in de Cloud”, gepubliceerd door de Algemene Rekenkamer, schetst een zorgwekkend beeld van hoe de Nederlandse overheid afhankelijk is van Amerikaanse public cloud-leveranciers zoals Microsoft, Amazon (AWS) en Google. Deze afhankelijkheid brengt niet alleen risico’s met zich mee voor onze digitale soevereiniteit, maar heeft ook tastbare gevolgen voor onze reputatie, economische autonomie en weerbaarheid tegen cyberdreigingen.

In dit blog analyseer ik de belangrijkste bevindingen van het rapport, de geschatte financiële impact en de bredere implicaties voor de Nederlandse maatschappij. Bovendien onderbouw ik mijn hypothese: door te investeren in educatie en samenwerking kunnen we als land strategisch minder afhankelijk worden, wat ons sterker en weerbaarder maakt als maatschappij.

De feiten uit het Rapport

Public Cloud-diensten

• Van de 1.588 clouddiensten die door de overheid worden gebruikt, valt 44% onder de noemer public cloud.

• Meer dan de helft van deze public cloud-diensten wordt geleverd door Amerikaanse bedrijven, ondanks de risico’s die hiermee gepaard gaan op het gebied van databeveiliging en geopolitieke afhankelijkheid (Algemene Rekenkamer, 2025).

Financieel overzicht

• Totale uitgaven: Nederlandse overheden en bedrijven geven jaarlijks tussen de €500 miljoen en €1 miljard uit aan cloud computing.

• 67% afhankelijkheid: Met 67% van deze uitgaven aan Amerikaanse techgiganten, stroomt jaarlijks tussen de €335 miljoen en €670 miljoen naar buitenlandse partijen (Algemene Rekenkamer, 2025).

• Langetermijnimpact: Over een periode van vijf jaar kunnen de totale uitgaven aan buitenlandse providers oplopen tot meer dan €2,5 miljard (Algemene Rekenkamer, 2025).

De gevolgen van afhankelijkheid

1. Reputatieschade en cyberdreigingen: De recente golf van datalekken en hacks bij grote organisaties en overheden toont aan dat onvoldoende grip op cloudinfrastructuren de kans op incidenten vergroot. Denk aan de cyberaanvallen op Microsoft 365 die wereldwijd duizenden organisaties troffen (Algemene Rekenkamer, 2025).

2. Economische verliesposten: Het rapport benadrukt dat veel contracten met buitenlandse providers onvoldoende strategische risicoafwegingen bevatten. Dit leidt niet alleen tot potentiële boetes voor schending van privacywetgeving, maar ook tot hogere kosten bij vendor lock-ins en prijsverhogingen (Algemene Rekenkamer, 2025).

3. Geopolitieke afhankelijkheid: De Amerikaanse CLOUD Act geeft Amerikaanse autoriteiten de bevoegdheid om toegang te krijgen tot gegevens die door Amerikaanse cloudproviders worden beheerd, ongeacht waar deze gegevens fysiek zijn opgeslagen (CLOUD Act, 2018). Dit brengt directe risico’s met zich mee voor de vertrouwelijkheid van gevoelige overheidsdata.

Een strategische oproep tot actie

Om deze uitdagingen aan te pakken, moeten we als land een nieuwe koers varen. De focus moet liggen op educatie, samenwerking en strategische investeringen. Hieronder mijn aanbevelingen:

1. Educatie: Bouw Kennis en Vaardigheden

• Digitale Soevereiniteit als curriculum: Introduceer digitale soevereiniteit en cybersecurity als kernonderwerpen in onderwijsprogramma’s op alle niveaus.

• Workshops en trainingen: Organiseer specifieke sessies voor beleidsmakers en IT-professionals om risico’s van cloud-afhankelijkheid te begrijpen en te mitigeren. Dit sluit aan bij mijn ervaring met het ontwerpen van interactieve trainingsprogramma’s voor overheidsinstellingen (Aldewereld Consultancy, 2025).

2. Samenwerking: Bundel krachten in Europa

• Promoot EU-gebaseerde alternatieven: Initiatieven zoals Gaia-X bieden een kans om Europese soevereiniteit in de cloud te versterken (Gaia-X Projecten). Samenwerking met Europese partners kan de afhankelijkheid van Amerikaanse partijen verminderen.

• Publiek-Private partnerschappen: Stimuleer samenwerking tussen overheden en lokale cloudproviders om maatwerkoplossingen te ontwikkelen die aansluiten op nationale wet- en regelgeving.

3. Strategische roadmap: Decentralisatie en Open Source

• Decentrale systemen: Investeer in blockchain-technologie en gedistribueerde systemen om afhankelijkheid van centrale partijen te verkleinen.

• Open Source voorrang geven: Gebruik en ontwikkel open-source alternatieven voor software en infrastructuur. Dit bevordert niet alleen transparantie, maar verlaagt ook kosten en versterkt de autonomie. Keerzijde is dat je meer tijd en gedl moet investeren in de mens en zijn/haar kennisopbouw.

Waarom de tijd rijp is

De wereld digitaliseert in een razend tempo. Nederland heeft de kennis, infrastructuur en middelen om een voortrekkersrol te spelen in digitale soevereiniteit. Als we nu geen actie ondernemen, riskeren we blijvende schade aan onze economie, reputatie en veiligheid. De gevolgen zijn al zichtbaar in de vorm van hoge kosten door hacks en een groeiend verlies aan controle over onze data (Algemene Rekenkamer, 2025).

Mijn oproep aan beleidsmakers, ondernemers en technologieprofessionals: Investeer in educatie en samenwerking. Bouw een toekomst waarin technologie ons versterkt in plaats van afhankelijk maakt. Samen kunnen we Nederland weerbaar en onafhankelijk maken.

Lees mijn ondersteunende "essay hoe technologie ons mens maakt" hier.

Colofon

Uiteraard heb ik dit bericht gemaakt met AI en de door mij ingevoerde informatie en prompts. Ik geef geen garantie op accuraatheid van informatie en heb slechts mijn best gedaan. Ik hoop dat je mijn intenties snapt en sta altijd open voor feedback.

Bronnen:

• Algemene Rekenkamer: Het Rijk in de Cloud. Beschikbaar op: https://www.rekenkamer.nl/publicaties/rapporten/2025/01/01/het-rijk-in-de-cloud

• Overzicht Gaia-X Projecten: https://www.data-infrastructure.eu & https://gaia-x.eu/

• CLOUD Act en gevolgen: https://www.justice.gov/cloud-act

• Aldewereld Consultancy: IT Trainingen en Educatie. Beschikbaar op: https://aldewereldconsultancy.nl/IT-Trainingen